KOAH

KOAH
 
K  ronik (Müzmin)
O  bstrüktif(Darlık Yapan)
A  kciğer
H  astalığı

Kelimelerinin baş harflerinin alınmasıyla oluşan bir kısaltmadır.

KOAH solunum yollarının ilerleyici darlığı ile karakterize kronik bir hastalıktır Solunum yollarını etkileyen sigara,tozlu ortam ve mesleksel  temas (tekstil;kömür ocağında çalışma,çimento,tezek kullanımı) gibi çevresel faktörlerle uzun süreli temas sonucunda akciğerde kalıcı bir darlık ve mukus artımı sonucu nefes darlığı oluşur.

Genellikle 40-45  yaş üstünde görülür.En önemli çevresel faktör sigara içimidir.Isınma amacıyla tezek kullanılması, tozlu-dumanlı işyerlerinde çalışma da diğer önemli risk faktörlerinin başında gelir.

KOAH tüm dünyada  önemli ve gittikçe artan ölüm ve  sakatlık sebebidir.Dünya Sağlık Örgütünün verilerine göre 2002 yılında dünyada 5 ölüm nedeni olan hastalık,2030 yılında 4.ölüm nedeni haline gelecektir. 2005 yılında  3 milyon kişinin KOAH’a bağlı öldüğü bildirilmiştir.Maalesef ülkemizde de durum pek farklı değildir.Sağlık Bakanlığı verilerine göre KOAH  3 ölüm nedeni olduğu bildirilmiştir.2004 yılında Adana da yapılan bir çalışmada 40 yaş üstü KOAH oranı % 19( Erkekte % 28.5,Kadında % 10.3

NORMAL SOLUNUM YOLLARI  VE KOAH OLUŞUMU

 

 

       Solunum yolları burundan başlayıp akciğerlerde   soluk borusuyla devam eder  ve daha sonra  sağa ve sola ayrılır.Soluk borusu gittikçe küçülerek  alveol denilen hava kesecikleriyle sonlanır.Solunum yollarının etrafı sinir ve damar ağları ile sarılmıştır.
Hastalık oluşumunda temel faktör sigara içimidir. Ev ortamında odun,kömür ve tezek kullanımı da KOAH oluşumuna katkısı vardır. Ayrıca ortamında mesleki tozlar kimyasallara (buhar ,irritan, kokular)  uzun süre  ve yoğunlukta maruz kalma da hastalığın oluşmasına etkisi vardır.  Çocukluk çağında geçirilen  sık enfeksiyonlarda erişkin dönemde solunum yollarında  fonksiyon kapasitesinde azalmaya ve solunum şikayetlerinde artmaya yol açar. 
Yoğun ve uzun süreli solunan toz,duman, gazlar ve sigara dumanı  hava yollarında  şişlik ve iltihap oluşur.Bunun neticesinde balgam miktarı artar ve akışkanlığı azalır. Ayrıca uzun süreli tahriş neticesinde hava yollarındaki kaslarda kalınlaşma ve daralma,solunum yollarındaki ödem ve balgam neticesinde hava yolları daralır. Havanın  bu daralmış tüpten geçişi zorlaşır ve hava akımı azalır.Sonuçta kana geçen oksijen miktarının azalması ve karbondioksitin tam atılamaması sonucu kişide  nefes darlığı gelişir.

KOAH'IN BELİRTİLERİ

KOAH’da TEMEL ÜÇ BELİRTİ VARDIR

1- Öksürük 

 2- Nefes Darlığı    

3- Balgam Çıkarma

Erken dönemde kişilerde çok ciddi bir şikayet olmayabilir.Başlangıçta öksürük ve balgam çıkarma şikayeti vardır. Hastaların çoğu sigara içtikleri için bu öksürük ve balgam şikayetini sigaraya bağlar ve önemsemezler.Sigara içilmeye ve mesleksel temasın devam etmesi sonucunda hastalık ilerleyerek öksürük ve bağlam miktarı artar.  Zamanla öncelikle ağır eforlarda(merdiven çıkma,koşma) oluşurken ,hastalık ilerledikçe düz yolda yürürken bile nefes darlığı hissedebilirler.Son safhada kişi oksijen kullanmadan yaşayamaz hale dönüşür
?    Sigara içiyorsanız
?    Öksürüp,balgam çıkarıyorsanız 
?    Yaşıtlarınıza göre daha çabuk yoruluyorsanız
?    Nefesiniz daralıyorsa KOAH’nız olabilir.

KOAH NASIL TEŞHİS EDİLİR?

 

Sigara içen veya tozlu , kirli bir ortamda çalışan bir kişide  öksürük,balgam çıkarma ve hareketle  oluşan bir nefes darlığı varsa  KOAH düşünülmeli ve  SPİROMETRİ yapılmalıdır.Spirometri  akciğere  giren ve çıkan  havanın miktarını ve hızını ölçme yöntemidir. 
    
AKCİĞER GRAFİSİ:

Akciğer grafisi  hastalık hakkında kısmen fikir verebilir.Özellikle akciğer de hava hapsinin  ve bronşların kalınlığının arttığının tespiti  hastalığın teşhisinde yardımcı olabilir.

               
KOAH EVRELERİ

KOAH’ın 4 evresi vardır

Evre 1 Hafif Tip: Solunum kapasitesi % 80’nin üstündedir.Hasta uzun süreli ve ağır eforlar dışında nefes darlığı şikayeti yoktur.

Evre 2  Orta Tip: Solunum kapasitesi % 50-80 arasındadır.Merdiven çıkmak,koşmak ve tempolu yürümek gibi durumlarda nefes darlığı hissederler.

Evre 3 Ağır Tip: Solunum kapasitesi % 30-50 arasındadır.Düz yolda yürümek ve basit hareketlerde bile nefes darlığı hissederler

Evre 4 Çok Ağır Tip: Solunum kapasitesi %30’un altındadır.Hasta çoğu zaman  oksijene bağımlı oarak yaşar ve genellikle 1-2  yıl içinde kaybedilir 

KOAH TEDAVİSİ

KOAH   hastalığının tam olarak tedavisi yoktur. Tedavinin amacı şikayetleri azaltmak,hastalığın ilerlemesini önlemek,egzersiz kapasitesini iyileştirmek ve hastalığın alevlenmelerinin önlenmesidir.
Bu amaçla öncelikle hastalığın her evresinde hastalığın ilerlemesine yol açan risk faktörleri olan  SİGARA  içiminin durdurulması,ev içi kirliliğin azaltılması,mesleki maruziyetin  ortadan kaldırılması ve gripal enfeksiyona  ve zatüreye karşı aşı uygulaması yapılmalıdır.

 Hastalığın evresine bağlı olarak aralıklı veya düzenli olarak kısa ve uzun etkili antikolinerjik ilaçlar, kısa ve uzun etkili bronkodilatatör ilaçlar,teofilin türevleri ve ağır evrede inhaler steroidler de  alevlenmeleri azaltmak amacıyla  kullanılır.Hastalığın son evresinde aralıklı veya sürekli oksijen tedavisi hastanın yaşamını uzatan bir tedavi seçeneğidir.18 saatlik ve  2lt/ dk hızında oksijen tedavisinin  hastanın ömrünü uzattığı gösterilmiştiR.3lt/dakika üzerindeki oksijen kullanım  nefes darlığını arttırıp hastaya zarar verebilir.Doktor tavsiyesiz kullanılmamalıdır.
 
TEDAVİDE KULLANILAN İLAÇLAR : 

 

 

  1-ANTİKOLİNERJİKLER

....A-.Kısa etkili: 6 saat etkilidir.(Atrovent inh ve kombinasyon formu (ipravent inh,iprasal nebül)
......
.. B-.Uzun etkili: 24 saat etkilidir. (Spiriva handihaler,tutast,brontio coriva),(Panthero)
   

2-BETAMİMETİKLER

..A-.Kısa etkili olanlar: 4-6 saat etkilidir.
........................--- Salbutamol(Ventolin,Ventosal)
........................--- Terbutalin(Bricanyl.
..B-.Uzun etkili olanlar: 12 saat etkilir
........................--- Salmeterol(Serevent)
........................--- Formeterol(Foradil,Ventofor)
                                     ---Indacaterol(Arcapta) 24 saat etkili

  3-İNHALER STEROİDLER

............Budesonid(Miflonid,Pulmicort,İnflacort) 
            .Flutikazon(Flixotide)
 

 4-KOMBİNASYON FORMU

       A--    ( İnhaler Steroid+Uzun Etkili Bronkodilatatör)
............Seretide  Diskus  , Ventofor Combi,extrair,Brequel,Rolastym combi,Respiro inh,Forpack capsair,Serair  , Foradil Combi  ,Symbicorte Turbuhaler,Relvar)

        B--      (inhaler uzun etkli betamimetik+ uzun etkli antikolinerjik

             ---Anora ellipta, Tioform discair ,Glinıum plus

       C-   inhaler steroid+uzun etkili betamimetik+uzun etkili antikolinerjik

            ---- TRELEGY ELİPTA

 

KOAH VE EGZERSİZ

 

 

Düzenli egzersiz yapan KOAH hastalarının kalp ve solunum kasları güçlenir, dayanıklılıkları artar, hastalık daha hafif  seyreder,hastalıkları ve hayata bakış  bakışları konusunda  daha iyimser olurlar ve  böylelikle  depresyona girme ihtimalleri azalır. Uzun süre hareketsiz kalan hastalarda  kaslarda zayıflama, halsizlik, güç azalması ve yorgunluk belirtileri görülür. KOAH hastaların da  zaten nefes darlığı olduğundan, ayrıca terleme, üşüme, rüzgar ve hava  değişiklikleri  gibi etkenlerin kendilerine zarar vereceği düşüncesi ile hareketlerini kısıtlarlar. Oysa KOAH’LI hastaların solunum ve kalp gücünü korumaları açısından, normal kişilere göre rehabilitasyon ve genel  egzersizlere daha fazla ihtiyaçları vardır.  Bu nedenle hasta, hava koşulları ve nefes darlığı derecesi de göz önünde bulundurularak  egzersiz yapmaya teşvik edilmelidir.
             
KOAH’TA EGZERSİZ TAVSİYELERİ

1.Ağır KOAH’lı  hastaların, oksijenle bile olsa, giyinmek, soyunmak, yemek yeme,  tıraş olma ve diş fırçalama  gibi günlük harekelerin hasta tarafından yapılması teşvik edilmelidir
2. Hafif ve orta derece KOAH ‘lı hastalara yürüyüş, bisiklete binme, yüzme gibi genel egzersizler önerilir. Egzersiz nefes darlığının süresine ve derecesine bağlı olarak başlangıçta 10-15 dakika ile başlanır ve daha sonra    haftada 3-4 defa 30 veya 60 dakikalık süreye ulaşana kadar arttırılır.

 

SOLUNMUM EGZERSİZLERİ
 
Ağır KOAH’LI hastalar genellikle hızlı, küçük ve yüzeysel solunum yaparlar. Bu yüzden  akciğere hava giriş ve çıkışı azalmıştır. Solunum jimnastiği, hastalarda solunum darlığının  azalmasına yardımcı olabilir.
 Büzük Dudak solunum : bu tip solunum jimnastiğinde dudaklar büzülerek bronşlarda basınç artışı sağlanır. Basınç artışı bronşların erken kapanmasını engelleyip solunum verme süresini uzatarak daha fazla hava çıkmasını sağlar.
1-Akciğeriniz  havayla  tam dolana kadar burundan yavaşça nefes alın
2-Islık çalar gibi dudaklarını büzünüz.
3-Dudaklarınızı büzük pozisyondayken yavaşça nefesinizi verin
4-Nefes verme sürenizin  en az 2-3 katı olmasına dikkat edin veya akciğerinizi boşalmak için zorlamayın.

ETKİLİ ÖKSÜRME VE BALGAM ÇIKARMA

 

 

 
Yüksek tondaki öksürükler hava yollarında daralma yaparak nefes darlığı ve öksürük şikayetlerinizi artırabilir. Aşağıda şekilde gösterilen teknikle balgamınızı daha kolay atabilirsiniz.

1.Dik oturun ve başınızı hafifçe öne eğin 

2.Burnunuzla yavaş ve derin nefes alın, nefesinizi iki saniye içinizde tutun.

3.Bir kez öksürün .Bu öksürükle  balgam solunum yollarında hareket eder  Ve dışarı atılır.Öksürükler  daha fazla şiddetli olmayan kısa kısa  öksürükler  olmalı  ve mümkünse iki öksürük arasında nefes alınmamalıdır.

4.Birkaç saniye bekleyin. Yavaş bir nefes alın. Kuvvetli bir nefes balgamın Akciğere tekrar dönmesine sebep olabilir.

5.Rahatlayın    

6.Bu egzersizi, balgamınız çıkıncaya kadar  tüm basamakları ile birkaç kez    Tekrarlayın 

KOAH VE BESLENMENİN ÖNEMİ
 
Vücudunuzun daha sağlıklıve güçlü olması açısından yeterli beslenme çok önemlidir. 

KOAH’ ta yetersiz beslenme  sonucu kilo kaybı sık görülen bir durumdur.

KOAH ın ileri evresinde hastalar az beslenir ve zayıflarlar.

Az beslenmenin en önemli sebebi  ise  yemek yeme sonucu şişen  midenin diyaframı sıkıştırması sonucu hastanın yeteri kadar derin nefes alamayıp nefes darlığı hissetmesidir. 
Bu sebeple hastalara az  ve sık yemeleri tavsiye edilir. 
Kilo kaybı;  kas erimesine  ve solunum kas güçsüzlüğüne yol açar.

Hastaların ideal kilolarını korumaları ve kilo fazlası olan kişilerin de diyet ve egzersizle ideal kilolarına inmeleri  çok önemlidir.
Kilo fazlalığı da diyaframa baskı yaparak nefes darlığı artırır.

KOAH'TA BESLENME VE GENEL TAVSİYELER
  
1. Üç büyük öğün yerine altı küçük öğünü tercih edin.

Çiğneme ve besinlerin sindirilmesi sırasında  oksijen kullanımı artar. Daha küçük öğünler yediğinizde, büyük öğünlere göre daha  az enerji harcasınız. Ayrıca iri porsiyon yemekler mideyi tam olarak doldurur, aşırı dolu olan mide diyaframa baskı yaparak nefes almanızı engelleyebilir. 

2. Aşağıdaki örnekleri verilen kolay hazırlanır besinleri el altında bulundurun 
   
 Meyve suları taze, veya kuru meyveler
Kraker ve tahıl ürünler. 
Balık Yumurta, peynir,süt, yoğurt.
Hazır sandviçler.
Eczanelerde satılan, ensure  olarak adlandırılan hazır  sıvı gıdalar

 3. Yemeğinizi yavaş yiyin ve düzenli nefes alın. Yemeklerinizi çiğnerken düzenli nefes alın ve gıdaları iyice çiğneyin. İhtiyaç  hissederseniz biraz  çiğnemeye ara verip, bir iki kez nefes alıp tekrar devam edebilirsiniz.

4. Gaz yapan gıdalar, diyafram kasına baskı yaparak nefes darlığı artırabilir: Aşağıda örnekleri verilen gaz yapıcı  gıdalardan uzak durun.

Bakla, Bezelye, Barbunya, ( Yeşil Fasulye Hariç )
Lahana, Brokoli, Brüksel Lahanası, Karnabahar Kavun
Salatalık, Soğan, Şalgam  
5. Bol sıvı alın: Günde en az sekiz bardak su tüketin  sıvı balgamın koyuluğunu azaltarak atılımını kolaylaştırır.Kafeinli içeceklerden uzak durun: kafein vücuttan su atılmasını hızlandırarak balgamın koyuluğunun artmasına ve balgam çıkarmakta zorlanmanıza neden olur.Yeterli protein alın. her gün düzenli yeterli miktarda protein almaya özen gösterin.Örneğin günde iki bardak süt ile kısmen yüksek kalitede protein almış olursunuz.

6. Kalsiyum ve potasyuma dikkat edin: Kadınlar ve özellikle  kortizon kullanan hastalarda kalsiyum eksikliği, bazı tip diüretik ( idrar söktürücü )  kullanan hastalarda ise potasyum eksikliği görülebilmektedir. Kalsiyum ve potasyum elementlerinin eksikliği solunum sisteminin kas gücünü azaltabilir.

7. Solunum sıkıntısının artmasına neden olabileceği için  yemekten hemen sonra uyumayın. 

 

UNUTMAYIN KOAH TEDAVİ EDİLEBİLİR VE ÖNLENEBİLİR BİR HASTALIKTIR…!